Het verlangen naar Koetopia
Sanne en Christian realiseren vlakbij Deventer hun Koetopia. Hun persoonlijke wensbeeld van een boerderij met koeien, in harmonie met het aantrekkelijke landschap en de inwoners van een nabijgelegen nieuwbouwwijk. Een wensbeeld dat hen naast een solide inkomen, vooral veel voldoening en arbeidsvreugde moet gaan opleveren.
Historische agrarische landschappen met melkvee, hoe ‘koetopisch’ kan dat worden? Wat Sanne en Christian op een heel nieuwe en fraaie manier de samenleving gaan bieden, is dat niet wat de sector de samenleving altijd min of meer heeft geboden? Maar wat nu in toenemende mate onder druk staat? En wel om twee redenen: 1) een melkveesector die zich van de samenleving af ontwikkelt en 2) een samenleving die steeds minder ruimte laat voor de melkveesector.
Sanne en Christian hebben een succesvol gangbaar melkveebedrijf. Maar de afstand die hun bedrijf heeft tot de natuurlijke omgeving en de consument geeft hen te weinig voldoening. Vandaar het plan voor hun ‘Koetopia’. Het is een algemeen beeld dat landbouwbedrijven de afgelopen decennia zijn weggedreven van hun natuurlijke omgeving en de consument. We hebben hier al eerder de onvermijdelijke logica van dat proces aangegeven. Een overheidsbeleid en marktordening die voedsel als een random industrieel product beschouwen, waarbij vrijemarkt en technologie de klassieke grote vormgevers zijn, leiden uiteindelijk tot een industriële landbouw. Een landbouw die vervreemdt van haar natuurlijke oorsprong en omgeving en van de persoonlijke verbinding met de consument. (Disclaimer: Dit is de grote lijn, we zien tegelijk een groeiende, maar nog kwetsbare tegenbeweging onder boeren en consumenten).
Tegelijk zien we de ruimte voor de koe in ons land krimpen. En de grote vraag is of we uiteindelijk gelukkig worden met wat daarvoor in de plaats komt. Klimaatbeleid, vernatting van veengebieden, stikstofbeleid, en dergelijke dragen allemaal bij aan krimp en in sommige regio’s verdwijning van melkveehouderij. De realisatie van de klimaatdoelen bijvoorbeeld, middels de RES-aanpak (Regionale Energie Strategieën), leidt ertoe dat we agrarische gronden lukraak gaan volleggen met zonnepanelen. Er is geen nationale regie. Elke gemeente moet energieneutraal worden, dus de zonnepanelen en windmolens verschijnen straks overal, als strooigoed in het landschap. Alleen al in de regio waar ik woon (Achterhoek) verdwijnt ca 1000 ha landbouwgrond onder zonnepanelen. De grote subsidies die hiermee gemoeid zijn drijven de grondprijzen op tot hoogtes waar geen boer mee kan concurreren. Dit alles helpt uiteraard niet bij het streven naar een extensievere, grondgebonden en natuurinclusieve melkveesector.
Waar beleid het de melkveehouderij moeilijk maakt, zie je die langzaamaan verdwijnen. Wat daar op de dure gronden voor terugkomt zijn doorgaans hoog salderende teelten als groenten, bollen, aardappelen e.d. Voor bodemvruchtbaarheid, grondwaterkwaliteit, chemieverbruik, klimaat en biodiversiteit doorgaans allerminst een verbetering. Er komt een tijd dat we nog gaan terugverlangen naar de daarmee vergeleken extensieve permacultuur van in de wei grazende koeien in ongeschonden landschappen. Naar Koetopia.
Carel de Vries
