Koetopia: nieuwe, inspirerende toekomstperspectieven voor de melkveehouderij

De hoofdrolspelers in dit experiment zijn de ambitieuze Christian en Sanne Klein Koerkamp, melkveehouders in de buurt van Deventer. Zij hebben de unieke mogelijkheid om grenzend aan een woonwijk in Deventer een geheel nieuw bedrijf neer te zetten.

Maar hoe moet dit bedrijf eruit zien? Er lijken dan ineens oneindig veel mogelijkheden te zijn. Hoe kom je in dat geval tot keuzes en een totaal nieuw ontwerp? Courage ondersteunt dit zoekproces. De eerste stap bestond uit een onderzoek naar de toekomstige behoeften van de wijk, dit is immers de toekomstige markt. Beatrijs Voorneman en Arjen Oenema van Reframing Studio voerden deze verkenning uit.

Beatrijs Voorneman

2030?

Beatrijs en haar collega spraken met experts variërend van een wijkmanager, huisarts, tot een diëtist en supermarktmanager. Daarnaast interviewden ze ecologen, biologen, rentmeesters en landbouwdeskundigen. “Tijdens werksessies en interviews stelden we hen de vraag: wat is er in 2030 van invloed op de relatie tussen mensen en eten in 2030? Hiermee wilden we zicht krijgen op nieuwe, inspirerende toekomstperspectieven voor de melkveehouderij.”

Publicatie

Op basis van de verkenning verscheen de publicatie ‘Koetopia. De veranderende relatie tussen burgers en (lokaal) voedsel’. Hierin zijn dertien zogenaamde ‘drijvende krachten’ beschreven, die de houding en het gedrag van de Deventer wijkbewoners zullen bepalen in 2030. We belichten een aantal.

Vervreemd van de natuur

Mensen raken meer en meer vervreemd van de natuur. Beatrijs: “Teken, de processierups, tijgermug, het zijn voorbeelden van plagen die we niet kunnen controleren en waar we ons ongemakkelijk bij voelen. We gaan steeds meer uit van maakbaarheid, en de natuur werkt vanuit die bril niet zo lekker mee. Ik denk dat boeren de relatie tussen mens en natuur kunnen helpen herstellen. Bijvoorbeeld door samen met de wijk voedsel te produceren. Maar ook door de seizoenen te vieren, verhalen te vertellen en mensen mee te laten werken op het land. De vorm die we kiezen moet wel bij de ondernemer passen.”

Gemak

Een andere trend die aanknopingspunten biedt voor nieuwe melkveehouderijconcepten is gemak. “We leven in een 24-uurs economie en nemen steeds minder tijd voor ons eten. We ontbijten onderweg, lunchen achter de laptop en dineren op de bank. Er liggen steeds meer voorgewassen groentes, geschilde aardappelen en soeppakketten in de winkels. Veel bedrijven die gemak verkopen zijn spekkoper. Want gemak heeft een waarde en mag wat kosten. We zien het ook in Deventer: hier kun je ten minste 5 soorten maaltijdboxen laten bezorgen.”

Beleving

Er is verder behoefte aan ontspanning en groen, maar dan moet er wel wat te beleven zijn. “Ervaringen worden gezien als medicijn tegen het gehaaste leven. Wanneer we ons niet haasten, halen we alles uit de kast: varkens knuffelen, worsten maken, sunday roast tussen de koeien, zelf appeltjes plukken. We besteden meer tijd dan ooit aan onze kinderen, terwijl we ook meer zijn gaan werken, en dat doen we niet met een spelletje Ganzenbord. Quality time moet steeds meer een kwalitatieve beleving zijn. Dat betekent voor melkveehouders dat je er niet bent met een rondleiding over je bedrijf.”

Sociaal gebeuren

Er zijn ook dingen die niet veranderen. “Eten blijft bijvoorbeeld een sociale aangelegenheid. Toen we als herbivoren voedsel ‘verzamelden’, aten we alleen en de gehele dag door. Sinds we zijn gaan jagen is het verkrijgen van eten, de bereiding en het eten zelf een sociaal gebeuren. We eten drie keer per dag en dat zal niet zo heel snel veranderen. Al is de voorspelling wel dat we in de toekomst steeds meer zullen gaan grazen. En dat de vaste eetmomenten langzaam zullen vervagen.”

Beeld uit de publicatie ‘Koetopia. De veranderende relatie tussen burgers en (lokaal) voedsel’

Acht toekomstperspectieven

Beatrijs heeft de dertien ‘drijvende krachten’ inmiddels teruggebracht naar een framework met acht mogelijke toekomstperspectieven voor de melkveehouderij in 2030. “Samen met Christian en Sanne gaan we nu onderzoeken welke het beste bij hen passen. Dat levert mooie gesprekken op. Boeren zijn over het algemeen niet dagelijks bezig met dit soort existentiële vragen, maar Sanne en Christian duiken hier nu wel in. Daar gaan we samen uitkomen, dat weet ik zeker. Uiteindelijk werken we toe naar een perspectief dat zowel past bij de wijk, het landschap als de boer en boerin.”